سایه روشن واکسن های کرونا - مجله فازنما

از وبسایت سازمان بهداشت جهانی دیدن نمایید.

جهانی اقتصاد در ادامه نوشت: از یک سال ونیم پیش نام دکتر محرز با ویروس کرونا گره خورده است. درست از نخستین روز هایی که کووید-19 در ایران شیوع پیدا کرد، دکتر محرز تمام وقتش را برای درمان مبتلایان به کرونا و راه های مبارزه با این ویروس گذاشت و خیلی زود توانست توجه مردم را جلب کند. نقل قول های او در این ماه ها بار ها در جامعه خبرساز شده و حرف و حدیث های فراوانی را به وجود آورده است.

دکتر محرز نخستین چهره علمی کشور بود که با تزریق واکسن روسی مخالفت و از واکسن ساخت ایران حمایت کرد. او این روز ها سرپرست تیم تحقیقاتی واکسن ایرانی کرونا یعنی کوو ایران برکت است و روز های پرتب وتابی را پشت سر می گذارد. با این حال در یک گفت وگوی اختصاصی چگونگی وقوع و شیوع کرونا در ایران را روایت کرد و بی تعارف و صریح درباره نوع قرنطینه، دلایل مخالفتش با واکسن روسی، رفتار های محرک کرونا و ابهام بزرگ جهان درباره ماندگاری پاندمی حرف زد.

الان کرونا در جهان شیوع بسیار بالایی دارد، شما از کی متوجه شدید که این بیماری به ایران وارد شده است؟

ما 30بهمن سال 1398 اولین مورد را داشتیم. خود وزیر به من زنگ زد و خبر داد. بیماران، دو نفر زن و شوهر اهل تهران بودند که به قم رفته و به تهران برگشته بودند. وقتی آزمایش شان به صورت رسمی تایید شد، متوجه شدم که قبل از اینها، چندین مریض با ریه سفید وگرفتاری شدید داشتم که احتمالا این ها هم دچار کرونا بودند و ما نمی دانستیم. یکی از آن ها نجات پیدا کرد، دو نفر هم از بین رفتند؛ بنابراین شناخت اولین مورد را 30 بهمن متوجه شدیم؛ ولی، چون درست همزمان با اپیدمی آنفلوآنزا بود، هنوز نمی دانستیم کرونا در کشور ما وارد شده است. به علت تحریم ها دستگاه تست تشخیص نداشتیم. کمی طول کشید تا تست های تشخیص را برای ما بیاورند.

سیاست هایی که برای پیشگیری از کرونا اجرا شد چه بود؟

من طی چند سالی که در بخش بیماری عفونی استاد دانشگاه بودم از همان اول درجریان کمیته های کشوری خیلی از بیماری های عفونی قرار گرفتم. سیستم پیشگیری و مداخله اداره بیماری های واگیردار فوق العاده عالی است. به خصوص در خصوص آنفلوآنزا و بیماری های تنفسی نو. خیلی سریع وارد عمل شدند؛ اما به علت عملکرد وزارت بهداشت با آن تحریم و مسائل پیش رو، ناگهان بیماری افزایش یافت.

در منطقه و همین طور نسبت به خیلی از کشور های اروپایی و برخی از ایالات آمریکا هم خیلی بهتر عمل کردیم. وزارت بهداشت بلافاصله جلسه گذاشت و پیگیری کردند، چون علمش را دارند و بلدند؛ اما به علت سرعت زیاد انتقال و نداشتن امکانات تست، در شهرستان ها بیماری توسعه یافت. بعد از طرف چین و سازمان جهانی بهداشت در تهیه کیت ها به ما یاری شد.

همزمان با اپیدمی بیماری آنفلوآنزا از فروردین در تهران پیک وحشتناک بیماری کرونا بود. در بیمارستان امام خمینی، خیلی از بخش ها را خالی کردند و بیمار بستری می شد. غیر از بیمارستان تعیین، مجبور شدند خیلی از بیمارستان ها را خالی نمایند. برای اینکه آنجا هم مرکز تحقیقات بود. فعالیت های علمی درمورد درمان های مختلف خیلی خوب انجام می شد.

گروه عفونی دانشگاه تهران هم آنجا مستقر بودند؛ بنابراین یکی از برترین بیمارستان ها برای رسیدگی به بیماران، بدون سروصدا و تبلیغات تلویزیونی، این بیمارستان بود. جا های دیگر هم واقعا مطالعات انجام شد. خوشبختانه در کشور ما وقتی یک بیماری می آید همواره به فکر این هستند که هم آموزش، هم تحقیق و هم پژوهش انجام دهند. پژوهش درمورد این چیز ها خیلی مهم است.

ما ساعت ها در کمیته کشوری علمی کرونا در تعیین روش های درمانی (Guid Run) وقت گذاشتیم. در هفته هر روز سه چهار ساعت، همه کارشناسان دور هم جمع می شویم و روش های درمانی را به روز می کنیم. این به روزشدن هم حاصل مطالعاتی است که برای چگونگی رسیدگی، پیشگیری و درمان کرونا به وسیله خودمان و در جهان انجام می شد. در کل عملکرد کشور فوق العاده خوب بوده و من حتی نسبت به خیلی از کشور های اروپایی و ایالات آمریکا از آن راضی هستم.

درباره فرایند این جلسات برایمان می گویید؟

بله، ما هفته ای یک روز، گاهی در هفته دو روز پشت هم 24 ساعت بحث می کردیم که باعث می شد روش های درمانی نو نوشته گردد. از ابتدای اپیدمی، یعنی در عرض چند ماه اول، ما 6 روش درمانی نوشتیم؛ چون دائم مطالعات تغییر می نماید و باید به روزشان کنیم. با وجود اینکه درمان قطعی یعنی واکسن نداریم، اما باید به همه ایران یکسری دارو های دردسترس و پروتکل های بهداشتی را بدهیم تا بدانند چطور باید رفتار نمایند.

آیا تابه حال پیش آمده در این روش های درمان، ابتدا دارویی تجویز شده باشد، ولی بعد به این نتیجه رسیده باشند که این دارو حتی مضر هم بوده؟

بله، خیلی وقت ها پیش آمده است دارو هایی که ما همان ابتدا به بیماران داده بودیم و حتی نتیجه نسبتا خوبی هم گرفته بودیم، تغییر نموده است. طی مطالعاتی که در جهان انجام دادند و حتی مطالعاتی که خود ما در ایران داریم، اطلاعات دائما به روز می گردد و شرایط دارویی هم تغییر می نماید. مطالعات ما در ایران جزو گروه سازمان جهانی بهداشت هست و بیشترین مطالعات را داشتیم. به نام مثال اینجا ثابت شد که داروی کلروکین که ما به مالاریا می دادیم در بستری تاثیری نداشت؛ ولی در درمان سرپایی هنوز داده می گردد. در جهان برای کرونا مقاله زیاد است. ما تحقیقات آن ها را در نظر داریم؛ ولی خودمان هم تمام این دارو ها را در ایران آزمایش می کنیم.

صحبتی از شما مطرح شد که بازتاب خیلی زیادی هم داشت و آن نگاه شما به قرنطینه بود. برداشت بدی هم از آن به عمل آمد که شما گفته بودید قرنطینه متعلق به قرون وسطی است. درباره این موضوع بیشتر شرح می دهید؟

واقعا اعتقاد دارم قرنطینه را به شکلی که در گذشته بوده است، دیگر نمی توان انجام داد. آنچه منظور ماست، فاصله گذاری است. برداشتی که از مصاحبه من شد در پی شیطنت فضای مجازی به وجود آمد؛ چون قسمتی از مصاحبه را بریده و بقیه را نشان ندادند. ابتدای مصاحبه گفتم که من با قرنطینه مخالفم؛ اما درمورد قم صحبت کردم که راه های ارتباطی آنجا باید بسته گردد.

قرنطینه به معنایی که در زمان گذشته بوده یعنی هیچ چیزی به کشور وارد نگردد و حق رفت وآمد ندارند. قرنطینه ای که در ووهان چین انجام شد با یاری ارتش به روش بسیار وحشیانه رخ داد. در خانه مبتلایان را جوش می دادند؛ من منظورم این مدل قرنطینه بود.

وقتی این همه کارگر مهاجر از اطراف هر روز باید به شهر بیایند و آنجا کارنمایند، مگر شما می توانید از نظر مالی آن نوع قرنطینه به سبک صد سال و دویست سال قبل را انجام دهید؟ بنابراین قرنطینه درست نیست. فاصله گذاری فیزیکی بهتر است. به این صورت که خودتان را در خانه قرنطینه کنید؛ یعنی در خانه بمانید نه اینکه شهر قرنطینه گردد. متاسفانه چین به جهان بدآموزی کرد، حالا نمی دانم بلد نبود یا عمدا انجام داد.

اولا که او مردم خودش را خوب می شناسد؛ چون جمعیت چین زیاد است؛ آموزش و کنترل خیلی سخت صورت می گیرد و آن ها هم خیلی گوش به حرف نمی دهند و یکسری مسائل را رعایت نمی نمایند. چین با آن شناختی که از مردمش داشت، آن طور وحشیانه مردم را قرنطینه کرد. اگر مردم از خانه بیرون می آمدند آن ها را دستگیر می کرد. من با آن نوع قرنطینه بسیار مخالفم.

جهان هم از نظر حقوق بشر به آن ها ایراد گرفت. اما در مخیله ما چنین برخوردی که حکومت چین کرد، نمی گنجد؛ چون اصلا کاراکتر ما با آن ها فرق دارد. به نظر من از نظر اجرایی باید فقط مردم در خانه بمانند و جا هایی که تجمع هست، قرنطینه گردد. در غیر این صورت مگر می توان این همه موادغذایی که از خارج وارد می گردد یا این همه کارگر را که به شهر می آیند، قرنطینه کرد؟ اصلا چنین چیزی امکان ندارد. در ایران نامش را فاصله گذاری اجتماعی گذاشته بودند. من با این نام هم مخالف بودم. باید بگوییم فاصله گذاری فیزیکی؛ چون ما نه به صورت اجتماعی بلکه فیزیکی از هم فاصله می گیریم.

به هر حال همین فاصله گذاری باعث شد بیماری تا حدود زیادی کنترل گردد. بیمارستانی که ما کار می کردیم اگر صدنفر بیمار سرپایی مراجعه نماینده داشت، در اردیبهشت (منظور اردیبهشت سال 1399 است) به دو یا سه تا بستری رسید. کم کم بخش ها را هم به حالت عادی برگرداندند.

وقتی همه جا باز، مردم هم خسته شدند و ماسک ها را برداشتند، دوباره به طرز وحشتناکی کرونا زیاد شد. خانواده ها همه باهم بیمار می شوند. تنها راه چاره که در جهان انجام می گردد، ماسک است. یعنی دولت باید ماسک را اجباری کند و هرکسی را که ماسک نمی زند، جریمه کند. ماسک نزدن هم به خود فرد آسیب می رساند هم به دیگری. این تجاوز به حق سالم بودن بقیه است و جرم است.

در جلساتی که با کارشناسان یا مسوولان وزارت بهداشت و درمان یا پزشکان دیگر داشتید، بیشتر چه موضوعاتی مطرح می شد؟

هر چیزی که در خصوص کرونا بود. بیماری، مطالعه و تحقیقات، درمان، روش و پروتکل درمانی و پروتکل جداسازی بیمار که تا چه زمانی باید در قرنطینه باشد و از چه زمانی می تواند بیرون بیاید.

اختلاف نظر هم وجود داشت؟

بالاخره تعداد زیادی کارشناس تصمیم می گیرند. در هر رشته ای بین چند کارشناس بحث هایی درمی گیرد؛ اما، چون بحث علمی است، بالاخره به یک نتیجه قابل اجرا می رسند با این حال اختلاف نظر وجود دارد و باعث می گردد نظر مناسب تر گرفته و به وسیله وزارت بهداشت نوشته و ابلاغ گردد.

یکی از تردید ها و بدبینی هایی که درمورد کرونا در ایران مطرح است، آماری است که اعلام می گردد. نظرتان دراین باره چیست؟

آمار های ارائه شده از سوی ما، به تست های مثبتی که از سوی مراکز درمانی اعلام می گردد، مربوط است. یعنی وقتی تست مثبت باشد آن را جزو آمار قبول می کنیم. ابتدا امکانات برای تست همه بیماران را نداشتیم. دانشگاه و وزارت بهداشت به صورت رایگان برای بیمارانی که بستری شدند، تست انجام می دادند؛ بنابراین اگر مثبت نباشد، وزارت بهداشت قبول نمی نماید.

اگر وزارت بهداشت آمار بدهد، آماری است که تست مثبت آن ها ثابت شده است. آن اوایل که من در جریان آمار بودم، می دیدم که شبکه ها خارج از کشور در ارائه آمار ها به طرز وحشتناکی مبالغه می نمایند. من به آمار علمی که در کشور اتفاق می افتد، تعصب دارم. آمار هایی که آن شبکه ها منعکس می نمایند، واقعیت ندارد.

آماری که سازمان جهانی بهداشت ارائه می دهد فقط همان هایی است که با تست مثبت تعیین شده است؛ بنابراین اگر برخی بیماران اصلا تست ندهند یا عده ای مبتلا به کرونا تست بدهند و جوابش منفی کاذب باشند، آن ها جزو آمار محسوب نمی شوند.

درباره رفتار پساکرونا، برای پیشگیری از افسردگی مردم و حفظ سلامتشان چه نظری دارید؟

آغاز کرونا با وحشتی که ایجاد کرد و اضطرابی که در مردم ایران بود، متاسفانه زمینه وسواس را به علت وجود اینفودمی (Info Demi) شکل داد. اینفودمی اصطلاح من است. یعنی اپیدمی اخبار. مریض به هر علتی که پیش ما می آمد، قبل از آن، در گوگل سرچ نموده بود و تمام موارد را می دانست.

وقتی بیماران اطلاعات اولیه پزشکی را داشته باشند، دچار وسواس می شوند. اضطراب ناشی از آن در کرونا بسیار زیاد بود؛ به طوری که مردم فکر می کردند اگر کرونا بگیرند، می میرند و این مساله بسیار وحشتناک بود. ما خیلی سعی کردیم در این باره صحبت کنیم؛ چون در بیماری کرونا 50 درصد مردم بدون علامت هستند، تعداد کمی از آن ها بدحال می شوند و ممکن است اندکی از بین بفرایند. اما وقتی جمعیت زیادی کرونا می گیرند، قدرت سرایت آن زیاد می گردد؛ بنابراین یک دفعه آمار بالا می رود.

آمار ابتلا و مرگ ومیر این ویروس نسبت به ویروس های هم خانواده اش به خاطر انتقال سریع تر، بالاست. نام این ویروس را سارس دوم گذاشتند. سارس یک، همان ویروس قبلی بود. نام بیماری کووید-19 باعث شد که مردم اضطراب شدید پیدا نمایند و این اضطراب به وسواس و در پی آن افسردگی تبدیل گردد. بعد هم گفته شد برترین راه پیشگیری که هنوز هم برترین راه چاره در جهان هست، رعایت فاصله فیزیکی و در خانه ماندن است.

در زمان پساکرونا، همه جا روی روان مردم برای دوری از افسردگی کار می نمایند. در ایران هم فکرمی کنم به وسیله فضای مجازی، روانکاوی کردن بر روی فکر مردم آغاز شده است. طی مطالعه ای که در ایران چند سال پیش انجام شد، اندازه افسردگی در ایرانی ها خیلی بالا و پس از کرونا تعداد آن بیشتر خواهد شد.

باید سیستم روانپزشکی وزارتخانه و بقیه دانشگاه ها همه دست به دست هم بدهند و به وسیله فضای مجازی، ویدئوکنفرانس ها، وبینار ها با مردم دائم صحبت نمایند و روانشان را آرامش بدهند و اگر در مرحله خطرناک یا افسردگی عمیق هستند، به آن ها دارو برسانند. در پساکرونا اولا به علت فاصله فیزیکی و در خانه ماندن برای ترس از بیماری و دوم به خاطر بیکاری و افت اقتصاد، باید به مسائل روانی زیادی رسیدگی گردد.

مردم برای آرام کردن خودشان چکار می توانند بنمایند؟

آن هایی که به درجه زیادی از افسردگی رسیده اند، دیگر نمی توانند کاری نمایند. آن هایی که بیرون از خانه می فرایند تا افسرده نشوند، درصورت ماسک نزدن، مبتلا می شوند. بیکاری و وضع مالی، خودش مساله مهمی است و بالطبع، اگر فرد زمینه اش را داشته باشد، باعث افسردگی می گردد. با این اضطراب و وسواس همه به روان درمانی و مشاوره نیاز دارند. اگر بتوانند این کار را انجام بدهند، خوب است.

در مقابل خیلی ها هم وسواس گونه در خانه نشسته اند. هیچ جا نمی فرایند، حتی هیچ کس را راه نمی دهند و دائم مشغول ضدعفونی اند. این یک نوع وسواس غلط است و حال روحی را بدتر می نماید. من به جوان ها توصیه می کنم به جای اینکه منتظر باشند تا باشگاه ها و رستوران ها باز گردد و آنجا بفرایند، صبح زود در پارک ها با رعایت فاصله فیزیکی بدوند، راه بفرایند.

خیلی ها زندگی روتین شان را از دست داده اند. مثلا برخی ها همچنان در رستوران ها دور هم جمع می شوند. به نظر من بدترین جا رستوران هاست. من توصیه نمی کنم کسی تا اطلاع ثانوی آنجا برود. برای اینکه یک عده دور هم می نشینند، حداقل یک ساعت غذا خوردنشان طول می کشد و نزدیک به هم بدون ماسک حرف می زنند. وقتی فاصله نزدیک باشد به وسیله حرف زدن می توان ویروس را انتقال داد. بعد هم قلیان می کشند.

من نمی دانم این قلیان کی قرار است از رستوران ها جمع گردد؟ بنابراین آن هایی که خیلی می ترسند از خانه بیرون بیایند، سن بالا و زمینه مساعد برای بیماری دارند، توصیه می کنم که هنوز در خانه بمانند. رستوران ها و مکان های ورزشی را باز کردند؛ اما پیشنهاد ما این است که ورزش هایی مثل دویدن، راه رفتن و دوچرخه سواری را در پارک ها با رعایت فاصله فیزیکی انجام دهند؛ از این جهت که با ماسک نمی توان ورزش کرد حتی در باشگاه. چون دائم باید نفس نفس بزنی و ویروس را بیشتر انتقال می دهیم.

منتقل نماینده این بیماری معمولا جوان ها و نوجوان ها هستند و بیشترین تجمع ها از سوی این ها شکل می گیرد. برای سلامتی روان هم باید سیستم روانکاوی وزارتخانه و مراکز درمانی روی مردم کار نمایند؛ چون گاهی امکان دارد خود فرد به علت همراه شدن علائم دیگر، نداند که افسرده است. الان هم شاهد این هستیم فردی که علائم سکته را دارد به علت ترس از کرونا دیر به بیمارستان مراجعه و همان جا سکته قلبی نموده است.

افراد نباید به خاطر وجود کرونا، سلامتشان را پیگیری ننمایند؛ بنابراین به مردم توصیه می کنم در هنگام بیماری اگر ضروری است با ماسک به پزشک مراجعه کنید. خیلی جا ها به وسیله وبینار و تله کنفرانس می توانید با پزشک تماس بگیرید، علائم و حالت ها را بگویید و از آن ها نظر بخواهید.

دستکش پوشیدن را برای جامعه توصیه نمی کنم. شستن دست ها به صورت مداوم کافی است. پوشیدن دستکش حس اعتماد به نفس کاذب می دهد که، چون دستکش پوشیدم، پس دست هایم تمیز است و دیگر دست هایشان را نمی شویند و آن را به چشمشان می زنند. این غلط است. در کرونا باید از نظر اجتماعی ما باشیم نه من. بیشتر فکر سلامتی یکدیگر باشیم نه فقط خودمان. مثلا به محض رسیدن به خانه دستکش هایشان را جلوی در می اندازند و این غلط است.

یادمان باشد که ما یک اجتماعیم و همه با هم می خواهیم سالم زندگی کنیم. در درجه اول به فکر سلامتی خودمان و بعد فکر سلامت همشهری ها، همنوع ها و هموطنان مان باشیم. توصیه ما این است تا جایی که امکان دارد در خانه باشید و از خانه بی علت بیرون نیایید. به قول خارجی ها ویندوز شاپینگ داشته باشیم یعنی پنجره ها را باز کنیم و مغازه ها را ببینیم و اگر چیزی لازم نداریم، بیرون نرویم.

من از همه سپاسگزارم که فاصله گذاری فیزیکی را رعایت کردند. نمی گویم فاصله اجتماعی، چون این کلمه را دوست ندارم. ما به صورت اجتماعی از هم فاصله نمی گیریم، بلکه فاصله مان فیزیکی است.

شما خودتان کرونا گرفتید. چطور بود و چه علائمی داشت؟

علائمی نداشتم، فقط پاسخ آزمایشم مثبت بود.

شما در دورانی که کرونا گرفتید به منزل رفتید یا در محل کار حاضر می شدید؟

نه. منزل بودم. اگر مریض داشتیم رسیدگی می کردم و بعد به منزل می رفتم. از طرفی هم خیلی درگیر جلسات ستاد ملی کرونا و رسانه های رادیو تلویزیون بودم که فعالیت های علمی انجام بدهیم و شب تا صبح هم تلفن ها را جواب می دادم که باید چه بنمایند. یعنی دائم مشغول بودم.

یکی از موضوعی که در افکار عمومی مطرح بود، مخالفت شما با واکسن روسی و چینی بود که گفتید خودتان هم نمی زنید؛ درحالی که واکسن روسی در روسیه یا کشوری مثل عربستان جواب داده است. علت مخالفت شما با تزریق واکسن هایی از چین یا روسیه چه بود؟

بله من در باره واکسن روسی گفتم. به نام متخصص باید بگویم که راه پیشگیری از بیماری های عفونی در حقیقت واکسن است؛ یعنی برای بیماری عفونی باید واکسن زد و اگر بیماری رخ داد، درمان می کنیم؛ بنابراین ضد واکسن نیستم؛ ولی همواره در این مدت - اکنون چهل وچند سال است که طبابت می کنم و در دانشگاه درس می دهم.

واکسنی که برای مصرف عمومی وارد کشور می شد، تاییدیه بین المللی داشت، یعنی قانون چنین بود که باید تاییدیه بین المللی داشته باشد تا بتوان از آن استفاده کرد. واکسن روسی هیچ وقت چنین تاییدیه ای نداشته است. حتی واکسن آنفلوآنزای روسی هم همین طور بوده و ما تجربه ای از واکسن و مواد دارویی که از روسیه بخواهد بیاید، نداشته ایم.

روسیه هم هیچ وقت با سیستم هایی بین المللی مشارکت نمی نماید. البته بعد از کووید-19 فهمیده اند که باید این کار را بنمایند. روس ها می گویند ما خودمان روی خودمان امتحان نموده ایم و واکسن خوبی است. در واقع ممکن است در کشور آن ها برای واکسنی که ساخته شده مجوز تزریق بدهند، اما این مجوز سازمان غذاودارو به درد کشور های دیگر نمی خورد؛ بنابراین واکسن را باید موقعی که تاییدیه بین المللی گرفت، استفاده کرد.

علت مخالفت من با واکسن روسی آن زمان این بود. با واکسن چینی سینوفارم هم آن زمان من مخالفت نکردم. وزارت بهداشت مخالفت کرد؛ چون این واکسن در آن مقطع داشت مرحله سوم تست را می گذراند و کشور های اطراف ما هم از همان مرحله سوم رفتند در فاز آزمایش مرحله سوم که تعداد بیشتری را واکسن بزنند.

سینوفارم هم نوا تاییدیه گرفته؛ گرچه قبلا نداشت؛ بنابراین به نام کسی که یک عمر است با واکسن های وارداتی و داخلی کار می کنم، همواره هدف و خواسته مان این بوده که واکسنی که وارد ایران می گردد، مورد تاییدیه یکی از مراجع بین المللی باشد. مراجع بین المللی هم سازمان بهداشت جهانی یا FDA آمریکا یا اتحادیه اروپا یا در ژاپن است.

تجربه ای که در کشور امارات شکل گرفت، می توانست مبنا باشد که ما هم قبول کنیم؟

نه، باید مورد تایید سازمان بین المللی باشد؛ چون شرایط کووید فرق دارد. عربستان می خواست زودتر پیشگیری کند و قبول کرد. ترکیه هم با واکسن چینی همین کار را کرد که همه گفتند ترکیه زده؛ اما ما هنوز نزدیم. خب رفت در فاز سوم تحقیقات بالینی، اما ایران قبول نکرد تا فاز سوم هم سپری گردد.

خب تبعاتش این نبود که تعداد کشته ها در ایران بالا برود؟

نه، آن زمان تعداد زیادی از مردم واکسینه نمی شدند. الان هم واکسن را وارد نموده اند؛ اما دیگر چین نمی دهد؛ چون کمبود دارد. بعد از این همه واکسن که زدند 3 تا 4 درصد جمعیت ایران واکسینه شده است؛ تعدادی از کادر درمان و یکسری افراد سالمند. فعلا تعداد آن قدری نیست که واکسیناسیون تکمیل گردد.

این مشکل از کجاست که ما واکسن نداریم؟

این مشکل جهان است. برای کووید کشور هایی که زودتر واکسن ساختند مثل آمریکا و بعد اروپا آغاز کردند به واکسیناسیون و الان نتیجه اش را گرفته اند؛ همه جا باز شده و مردم به زندگی عادی برگشته اند و به سرعت توانستند 70 درصد جامعه را واکسینه نمایند. الان هم 12 تا 16ساله ها را واکسن می زنند. هر کشوری این کار را کرد توانست بیماری را کنترل کند. مساله این است که از اول کسی به ما واکسن نمی فروخت؛ چون همه برای خودشان می خواستند. تناسبی هم بین تقاضای واکسن و ساخت واکسن وجود ندارد؛ یعنی تقاضای واکسن میلیاردی است و ساخت آن بسیار کند و آهسته پیش می رود.

ساخت واکسن ایرانی چرا این قدر زمان برد؟

ما به علت تحریم امکان ساخت واکسن را در ایران نداشتیم. برای ساخت واکسن باید روی ویروس در آزمایشگاه کار کرد و ایمنی آزمایشگاه باید سطح 3 به بالا باشد. بعلاوه در ایران آزمایشگاهی این چنینی نداشتیم و بعد مهیا شد؛ بنابراین همه این تشکیلاتی که درست کردند که به درد واکسیناسیون آینده می خورد، همه را با دور زدن تحریم و چندین برابر قیمت واقعی پرداخت کردن امکانات ساخت میسر شد.

درواقع در ایران، واکسن ویروس ضعیف شده را ساختند و حالا انواع دیگر را هم می سازند. یک عده جوان باهوش و افتخارآفرین در کشورمان این کار را می نمایند؛ بنابراین نداشتن امکانات به علت تحریم است که دیر آغاز شد. واکسن ایرانی تا حالا نتیجه ایمنی و تاثیر پذیری اش را در دو مرحله گذرانده و ایمنی زایی اش خیلی خوب بوده است؛ حدود 80 درصد و عارضه ای هم نداشته است.

خودم هم این واکسن را زدم؛ چون از ابتدا بر آن نظارت بالینی داشتیم و در جریان مراحل ساختش بودم. از این رو ما هم قبول کردیم تا به مردم با خیال راحت بگوییم این واکسن موثر و ایمن است و می توانیم واکسن خودمان را بزنیم و منتظر نباشیم از جا های دیگر هرکسی واکسنش مانده به ما بفروشد یا نه. الان برای دور دوم یک عده واکسن ندارند برای اینکه امکانات ساخت واکسن در جهان پایین آمده است.

شما با فضای مجازی آشنا هستید و یکسری جو سازی و فضا سازی علیه افراد شکل می گیرد. درمورد شخص شما هم می گفتند خانم محرز منافعی دارد که از واکسن ایرانی دفاع می نماید و نسبت به واکسن های خارجی نظر منفی دارد. نظرتان را بفرمایید.

متاسفانه یکی از مسائل ما اپیدمی ناشی از فضای مجازی است که از کووید بدتر است. مردم دانش پزشکی شان کم است و شدیدا هم به فضای مجازی وابسته اند، از این رو این مسائل پیش می آید. من هیچ وابستگی به هیچ جا ندارم. شرکتی که این واکسن را تهیه می نماید، وابسته به ستاد اجرایی فرمان امام است. هیچ شخصی با آن ها طرف نیست و در واقع شخصی نیست.

یک سیستم است که از من خواهش کردند و من هم به خاطر مردم و به نام ایرانی و کسی که عاشق ایران و سلامت است، قبول کردم که همکاری کنم. ما کمبود واکسن را سال هاست احساس می کنیم. ما دلمان می خواهد یک سیستم واکسن سازی بزرگ در کشور، همان طور که قبلا بود و متوقف شد و حتی از آن بزرگ تر داشته باشیم. این شرکت که وابسته به ستاد اجرایی فرمان امام است، این امکانات را فراهم نموده است. به نام یک ایرانی سال گذشته فقط به علت اینکه واکسن آنفلوآنزا کم آوردیم به شرکت گفتیم بفرایند و دوباره بخرند.

باید واکسن فرانسه را از نمایندگی ترکیه می خریدند. آن ها هم گفته بودند شما بیش از این لیاقت ندارید و نفروختند. این موضوع برای من خیلی سنگین بود. از این رو باید خودمان واکسن ساخت کشورمان را داشته باشیم. ایران می تواند مرکز واکسیناسیون خاورمیانه باشد؛ کما اینکه قبلا هم بوده است.

ایران باید برترین واکسن ها را بسازد و واکسیناسیون خاورمیانه را تامین کند. ما از صد سال پیش واکسیناسیون داشته ایم، زمانی که هیچ کسی در خاورمیانه نداشت. الان باز هم دانش ما و امکانات ما در نتیجه آن چیز هایی است که می گویند برای یک نهاد خاص است. این نهاد در راهی قدم برداشته که به نفع سلامت مردم است و از من و دو نفر از همکارانم خواهش کردند بپذیریم تا کارآزمایی بالینی آن ها را انجام دهیم. ما هم با کمال میل قبول کردیم تا بتوانیم بگوییم مردم این واکسن را با خیال راحت تزریق نمایند.

در واقع شما حرف هایی را برای سلامت مردم به جان خریدید؟

من حدود پنجاه سال سابقه علمی و اعتبار علمی ام را در این راه گذاشته ام، از این رو این راه برایم هیچ چیزی جز حق تحقیق ندارد. از آنجا که به واکسن نیاز داریم، می خواستم این سیستم راه بیفتد تا با خیال راحت بگوییم ما می توانیم واکسن بسازیم و آسوده خاطر، از واکسن خودمان استفاده کنیم.

در این مدت صحنه های تلخ و شیرین زیادی دیده اید. از آن ها برایمان بگویید.

یکی از تلخ ترین صحنه ها که من هر روز می بینم و خیلی آزار دهنده است، زجر تنفسی بیماران است. مریض جلوی ما نفسش در نمی آید و چشمانش ملتمسانه می گوید نجاتم بدهید. من این همه اپیدمی پشت سر گذاشته ام. هیچ وقت این قدر به لحاظ روحی از تماشا مریض خسته نشده بودم، وگرنه جسمی خسته نمی شویم.

مثلا جوان سی ساله در عرض یک هفته پدر و مادرش را از دست داد و هر دو سالم هم بودند. من چه می توانستم به او بگویم؟ مرگ ومیر بالا و مریض های فوق العاده بدحال زیاد داشتیم. دولت و وزارت بهداشت باید روی پیشگیری هم بیشتر کار می کردند. بعلاوه باید ایزوله و تست می کردند که نکردند و متاسفانه مریضی زیاد شد. مثلا باید یک قانون می گذاشتند که فلان جا بسته باشد. از طرفی گردهمایی ها، مسافرت ها و مناسبت ها آن طور که باید کنترل نشد. در نتیجه موج های بعدی رسیدند و حالا هم نگران نوع هندی و آفریقایی این بیماری هستیم.

اگر واکسن ایرانی تزریق گردد، جلوی دیگر انواع کرونا را می گیرید؟

واکسن ایرانی را روی نوع انگلیسی امتحان نموده ایم که موثر است. اما نوع هندی و آفریقای جنوبی کمی در مقابل واکسن ها مقاوم تر هستند. کسی که واکسن می زند صددرصد جلوی ابتلا را نمی گیرد. در واقع جلوی دو چیز را می گیرد؛ مرگ ومیر و بیماری شدید که این خیلی ارزشمند است.

سازمان بهداشت جهانی گفته که دیگر باید با کرونا زندگی کرد و ممکن است هرگز از بین نرود. نگاه شما چیست؟

هنوز از این ویروس خیلی شناخت نداریم. فقط می دانیم قدرت سرایت فوق العاده بالا و کشندگی نسبتا زیادی دارد و یک دفعه همه کشور های جهان را غافلگیر کرد. اروپا و آمریکا اصلا امکانات بیمارستانی نداشتند. ما خوشبختانه با تمام تحریم ها، زیرساخت ها و امکانات خوبی در نظام سلامت داریم.

البته تجهیزاتی مثل ماسک و لباس های یک بار مصرف، همه جای جهان کم بود. هنوز نمی دانیم مثل آنفلوآنزا می توان با واکسن آن را مهار کرد یا خیر. هر روز نظری می دهند. یک روز می گویند 40 تا 70درصد جامعه آن را بگیرند تا ایمن شوند. هنوز نمی دانیم این پاندمی ماندگار است یا مثل سارس با آن همه هیاهو بعد از پنج ماه تمام می گردد و این هم از بین می رود.