ضرورت الزام ناشران به استفاده از ویراستاران حرفه ای، ویراستار علمی به کار ویرایش علمی نمی آید - مجله فازنما

این نویسنده با تاکید بر اینکه ویراستاری به معنی گذاشتن علایمی چون نقطه و ویرگول در متن نیست، گفت: وقتی با ادبیات داستانی برخورد می کنیم، خود زبان هدف است و اگر ویرایش ادبی را به یک ویراستار علمی بسپاریم، در کارش شکست می خورد؛ چراکه با اتفاق زبانی آشنا نیست. گاه نویسنده از روی عمد جای عناصر داستانی را تغییر می دهد و بعضی کارهای ابتکاری وی اجتناب ناپذیر است. اگر ویراستار با ادبیات داستانی آشنا نباشد و زبان داستان را نداند و سبک ها را نشناسد به متن نویسنده ضربه وارد خواهد نمود.

وی با اشاره به اینکه عمر ویرایش ادبیات داستانی کشور ما تنها 50 سال است و در مرحله نوزادی به سرمی برد، ادامه داد: هنوز بسیاری از ناشران با اهمیت کار ویراستار آشنا نیستند.

زرنگارزاده بعلاوه با تاکید بر اینکه ویراستار ادبی باید سبک شناس و در تعامل با نویسنده باشد، گفت: در ایران حیطه های کار ویراستار شناخته نشده و باید دانست که حیطه ادبیات داستانی فرق دارد و در ویرایش ادبی حتی اگر علایم نگارشی اصلاح و تغییر داده نگردد بی اشکال است.

تمام نویسندگان به ویراستار احتیاج دارند

وی بعلاوه توضیح داد: هیچ نویسنده ای نمی تواند اثر خود را ویرایش کند؛ چراکه به کارش احساس تعلق دارد. امیدوارم انجمن صنفی ویراستاران به طور جدی پیگیر ملزم کردن ناشران به استخدام ویراستاران حرفه ای گردد تا با موج اشکال ها در حوزه تالیف و نشر روبرو نشویم.

این نویسنده با اشاره به مسائل حوزه نشر گفت: در تالیف و نشر و ویرایش به دور و تسلسل دچار شده ایم؛ ناشر از نویسنده هزینه نشر می گیرد و خود نویسنده ناچار است ویراستار اثرش را پیدا کند که در شرایط مالی کنونی سخت است. این دور و تسلسل نتیجه شرایط نامطلوب اقتصاد، کاهش سرانه کتابخوانی و گرانی کاغذ است و ناشران بر آثار نوقلمان سرمایه گذاری نمی نمایند، مگر اینکه کارش عالی باشد. گاه افرادی با حضور در چند جلسه کارگاه داستان نویسی احساس می نمایند نویسنده هستند و حاضر می شوند هزینه نشر و ویرایش را نیز بپذیرند که اشتباه است.

ویراستار ادبی باید با روح متن ارتباط گیرد

بعلاوه در این نشست، فرشته احمدی، داستان نویس و ویراستار در سخنانی مطرح نمود: هنوز بسیاری از ناشران با اهمیت کار ویراستاران آشنا نیستند و حتی ناشران بزرگ ما به ویراستار احساس احتیاج نمی نمایند. شاید بتوان با بهره گیری از نرم افزارهای ماشینی اشتباه های انشایی، املایی و دستوری را رفع کرد، ولی ویرایش تنها به این موارد محدود نمی گردد و ویراستار باید در حوزه ادبیات رویکردی خلاقانه داشته باشد. به عبارت دیگر باید در ویرایش ادبی به متن و زبان به عنوان عنصری زنده و در حال تغییر نگاه گردد.

وی اضافه کرد: ویراستار در برخورد با متن ادبی باید با روح متن ارتباط بگیرد؛ البته گاه درباره آثار مفاخر درگذشته تنها باید به رفع کردن اشتباه های املایی و رسم الخط اکتفا گردد. بعلاوه در ویرایش آثار نویسندگان مجرب و شناخته شده که خواننده با سبک خاص آنها خو گرفته نمی توان تغییری در سختار و نوشتار متن ایجاد کرد. سختی کار ویراستار تشخیص روح داستان و شناخت تفاوت متون مختلف است. هر متن ویرایش خاص خود را می طلبد.

وی درباره بعضی اشتباهات گفت: گاهی در آثار داستان نویسان نمی توان گفت مطلبی اشتباه مطلق است. با همدلی و توافق می توان مطالب را به نویسنده پیشنهاد داد و نویسنده اگر تعمدی در به کار بردن آن مورد داشته باشد، نمی پذیرد. البته در اغلب موارد تغییرات اعمال شده در متون و توجه به تذکر ویراستار به سود نویسنده است.

ویراستار به منزله تدوینگر در فیلم است

بعلاوه در این نشست، علی حسن آبادی، ویراستار 200 عنوان کتاب در سخنانی تاکید نمود: تجربه در حرفه ویراستاری اهمیت زیادی دارد. اغلب ویراستاران خود دارای ذوق و ابزار نویسندگی هم هستند. حیطه کار ویراستار فرم است؛ ولی در محتوا نیز دست می برد و آگاهانه کلمات را تغییر می دهد به گونه ای که نقش تدوینگر را در فیلم دارد.

وی در خاتمه گفت: ویرایش ادبیات داستانی برخلاف ویرایش صوری عرصه باید و نباید نیست و محل رفاقت و انعطاف است. وقتی یک متن داستان را به ویراستار ادبی می دهند باید ابتدا نویسنده را کاملا بشناسد، سپس به خوانش متن بپردازد و پس از ویرایش صوری به ویرایش محتوایی اقدام کند. معیار قطعی در ویرایش وجود ندارد و ویراستار داستان با ورود به هر متن دوباره ویراستار می گردد.