توافق ایران و چین،همکاری از سر ناچاری یا اتحاد راهبردی؟ - مجله فازنما

با ما همراه باشید و با تور ارزان چین از شگفت انگیزترین کشور دنیا دیدن کنید بر روی دیوار چین سلفی بگیرید، از قصر ممنوعه دیدن کنید و در خیابان شانگهای پیشرفته ترین آسیا قدم بزنید.

پاسخ به این سوال از یک زاویه خیر و از منظری دیگر بله است. اگر سفر رییس جمهور چین به ایران در بهمن ماه 1394 را مبدا زمانی شروع کوشش های دو کشور برای رسیدن به سند همکاری های راهبردی جامع فرض کنیم که شواهد نیز با این فرضیه در تطابق است می توان گفت که اراده تهران و پکن برای توسعه رابطه تحت تاثیر ناامیدی از غرب در سایه خروج ایالات متحده از برجام نبوده است.

رییس جمهور چین یک هفته پس از اجرای برجام و در حالی که کمپانی های اروپایی در سبقت با چین و روسیه برای ورود به ایران بودند در ملاقات با همتای ایرانی بحث چارچوب دار کردن رابطه را بیان کرد. بنابراین می توان گفت که اتفاقا در روزهای رونق برجام بود که تهران و پکن در جهت تعریف نقشه راهی برای رابطه 25 ساله پیش رو قرار گرفتند.

اما آیا این اراده در نتیجه بدعهدی های غرب سرعت عمل بیشتری به خود نگرفت؟ پاسخ قطعا بله است. زمانی که کشوری تحت تحریم های یک جانبه ای قرار می گیرد که ماهیت تنبیه فرامرزی دارند طبیعتا در انتخاب شریک طولانی مدت علاوه بر احتیاجهای مالی، شرایط جوی بازار دنیای باید شرایط تحریمی خود را هم مدنظر بگیرد. احتیاج امروز ما در بعضی حوزه های حیاتی تا 90% توسط چین تامین می گردد و چین تنها کشوری است که به رغم تحریم ها هنوز سهمی ولو اندک در خرید نفت از ایران دارد.

یکی از دلایل مخالفت ها با سند همکاری چین و ایران که بدون اطلاع از حتی یک بند این سند، کلیشه جاافتاده در ذهن ایرانی است که چین و روسیه از تحریم در ایران سود برده اند و اتفاقا چینی ها در یک دهه گذشته کم و بیش مانند کشورهای غربی رفتار نموده اند و از پروژه هایی که در ایران برعهده گرفته بودند، عقب نشستند. کلیشه ای که اتفاقا مصداق های بسیاری هم در تایید آن وجود دارد اما در برابر این واقعیت غیرقابل انکار این اتفاق اثبات شده هم وجود داشته و دارد که غرب در مقاطعی نخواسته یا نتوانسته با ایران همکاری بلندمدت یا حتی میان مدت متداوم داشته باشد.

امروز ما در برابر این واقعیت غیرقابل انکار قرار داریم که چین به سرعت در حال فتح بسیاری از حوزه ها در سطح بین المللی است. به باور بسیاری از کارشناسان سیاسی و مالی، در بدبینانه ترین حالت چین تا 2035 به اقتصاد اول دنیا تبدیل خواهد شد. در دو سال گذشته چینی ها تولیدکننده و صادرکننده نخست در سطح دنیای بودند. آیا ایران باید این فرصت را از دست بدهد یا با استفاده از احتیاج چین به ایران به راهبردی میان مدت و تضمین شده برای همکاری با این کشور دست پیدا کند؟

پس از هیاهو در رسانه های فارسی زبان مخالف نظام ایران درباره سند راهبردی همکاری های جامع ایران و چین، تحلیلگران رسانه های بین المللی شروع به انتشار نظرات خود درباره معنای سیاسی و مالی این تفاهم بلندمدت میان ایران و چین کردند. در تمام این تحلیل ها یک خط واحد وجود داشت با این عنوان کلی که ایالات متحده با سیاست فشار حداکثری و اروپایی ها با تسلیم شدن به این سیاست، ایران را به دامان شرق فرستادند. هر چند که ایران و چین از پیش از ناکامی غرب در وفای به عهد در برجام عزم خود را برای توسعه رابطه جزم نموده بودند اما تعلل های غرب به موتور محرکه ای برای تسریع فرایند به نتیجه رسیدن سند همکاری های جامع راهبردی میان دو کشور تبدیل شد.

گام بلند ایران برای تعریف رابطه ای همه جانبه با چین به غربی ها این پیغام واضح را داد که انتخاب های ایران محدود نیستند و البته که اروپایی ها هم پیغام را گرفته و از تبدیل شدن چین به شریک بلندمدت ایران احساس خطر نموده اند. امروز چین برای تکمیل پازل دنیای خود چه در حوزه شرکای تجاری و چه دوستان سیاسی به ایران احتیاج دارد و هر چند که امروز چینی ها نفت کشورهای دیگر را جایگزین نفت ایران نموده اند اما آیا تحریم ایران مادام العمر خواهد بود؟ ایران عرضه کننده عظیم انرژی است و البته که کشوری چون عربستان سعودی هم برای تامین احتیاجهای نفتی چین در نقشه وجود دارد اما وابستگی عربستان و دیگر کشورهای نفتخیز منطقه خلیج فارس به ایالات متحده که در رقابت تنگاتنگ با چین در همه عرصه ها است آنها را به فروشندگانی غیرقابل اطمینان برای پکن تبدیل نموده است.

طبیعتا توسعه رابطه مالی و تجاری نه فقط برای ایران که برای هر کشوری با ریسک های بسیار همراه است اما در دنیا امروز این همپوشانی منافع سیاسی، امنیتی و مالی است که تضمین اجرای اسنادی بالادستی نظیر سند همکاری های جامع راهبردی میان ایران و چین می گردد.

1717